ภิกขุคณอเปกขภาวปัญหา ที่ 10

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมิทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้า
แต่พระนาคเสนผู้ปรีชา สมเด็จพระบรมโลกนาถศาสาดจารย์ มีพระพุทธฎีกาโปรดประทาน
ดังนี้ว่า อานนฺท ดูกรสำแดงอานนท์ จิตตถาคตนี้มาปริวิตกว่าจะไม่บริหารปกครองภิกษุสงฆ์
และจะไม่เป็นกังลงยกย่องภิกษุสงฆ์ สมเด็จพระพุทธองค์ตรัสประภาษไว้ฉะนี้ ครั้นมาอีกที
หนึ่งเล่า สมเด็จพระอนาวรณญาณเจ้า เมื่อสรรเสริญสภาวคุณแห่งสมเด็จพระเมตไตรยโพธิ
สัตว์เจ้า อันจะมาตรัสในอนาคตกาลภายหน้านั้น สมเด็จพระสัพพัญญูเจ้ามีพระพุทธฎีกา
ตรัสว่า ภิกฺขเว ดูกรภิกษุทั้งหลายผู้เหนื่อยหน่ายในวัฏสงสาร สมเด็จพระศรีอาริยเมตไตรยเจ้า
เมื่อมาตรัสนั้น พระองค์จะบริหารปกครองพระภิกษุสงฆ์มากกว่าพัน เหมือนตถาคตบริหาร
ปกครองพระภิกษุสงฆ์มากกว่าร้อยอยู่ทุกวันนี้ โยมรำพึงดูคำทั้งสองนี่ไม่ต้องกัน จะเชื่อคำ
ภายหลังที่ตรัสว่า สมเด็จพระพุทธเมตไตรยมาตรัส จักบริหารปกครองภิกษุสงฆ์มากกว่าพัน
ทุกวันนี้ตถาคตนี้บริหารปกครองภิกษุสงฆ์มากกว่าร้อย คำเดิมที่ตรัสว่าไม่ดำริที่จะบริหาร
พระภิกษุสงฆ์และไม่เป็นกังวลยกย่องภิกษุสงฆ์คำนี้ก็เป็นมิจฉา ครั้นว่าจะเชื่อเอาคำเดิมนี้
คำภายหลังก็จะผิด อยํ ปญฺโห ปริศนานี้เป็นอุภโตโกฏิ นิมนต์โปรดวิสัชนาในกาลบัดนี้
พระนาคเสนจึงมีเถรวาจาว่า ภาสิตเมตํ มหาราช ภควตา ขอถวายพระพร บพิตรพระ
ราชสมภาร คำทั้งสองประการที่สมเด็จพระบรมโลกุตตมาจารย์ มีพระพุทธฎีกาโปรดประทาน
ไว้วา ดูกรสำแดงอานนท์ เอวํ จิตฺตํ จิตของตถาถตนี้มาปริวิตกว่าจะไม่บริหารปกครองภิกษุ
สงฆ์ และจะไม่เป็นกังวลยกย่องภิกษุสงฆ์ คำเดิมว่ากระนี้ ครั้นมาภายหลังเล่า สมเด็จพระ
มหากรุณาธิคุณเจ้า เมื่อจะทรงสรรเสริญสภาคคุณอันใหญ่แห่งสมเด็จพระเมตไตรยเจ้า จึงมี
พระพุทธฎีกาตรัสโปรดประทานว่า เมื่อพระศรีอาริยโพธิสัตว์ตรัสเป็นพระพุทธเจ้าแล้ว จัก
บริหารปกครองภิกษุสงฆ์มากกว่าพัน เหมือนตถาคตบริหารปกครองภิกษุสงฆ์ มีกำหนด
มากกว่าร้อยอยู่ทุกวันนี้ คำทั้งสองนี้มีอรรถต่างกัน คำเดิมนั้นมีอรรถเป็นสาวเสส คำภายหลัง
เป็นนิราวเสส สมเด็จพระมหากรุณาธิคุณมิได้ทรงดำเนินตามบริษัทสาธุชนทั้งหลาย บริษัท
สาธุชนทั้งหลายตามสมเด็จพระองค์ ถ้อยคำที่ว่า อหํ มมํ นี้เป็นแต่สมมติไม่ใช่ปรมัตถ์ พระ
พุทธองค์เจ้าปราศจากความรักความเยื่อใยแล้ว ไม่คิดยึดถือว่าของเรา เป็นแต่อาศัยความยึด
เหนี่ยวเนื่องถึงกันเท่านั้น มีอุปมาดุจหนึ่งว่า แผ่นพสุธาดลอันใหญ่เป็นที่อาศัยแห่งสัตว์
ทั้งหลาย แผ่นพสุธาจะได้ยินดียินร้ายแก่สัตว์ทั้งหลาย ว่าสัตว์ทั้งหลายเป็นของอาตมา หรือไม่
เป็นของอาตมามิได้ อุปสฺสยํ เทติ ให้ที่อาศัยแก่สัตว์ทั้งหลายทั่วไปไม่เลือกหน้า ยถา มี
ครุวนาฉันใด สมเด็จพระบรมโลกนาถเจ้านี้ สพฺพสตฺตานํ ปติฏฺฐา ก็เป็นที่พึ่งอาศัยแก่เวไนย-